بیماری ارتباطات – بدون – اجتماع

ناپدید شدن شعائر‌ بیش از هر چیزی نشان‌دهنده‌ی آن است که در حال حاضر اجتماع در حال ناپدید شدن است. فراارتباطات (hypercommunication) که نتیجه‌ی دیجیتالی شدن است، به ما اجازه می‌دهد که به شکلی فزاینده با یکدیگر در تعامل باشیم اما این تعاملات با پیوند و نزدیکی همراه نیست.

شبکه‌های اجتماعی نیز با محوریت بخشیدن به منیّت (ego)، بُعد اجتماعی روابط را از میان می‌برند. با وجود فراارتباطات دیجیتال، تنهایی و انزوا در جامعه‌ی ما افزایش می‌یابد. امروز به طور مستمر از ما خواسته می‌شود که ایده‌ها، نیازها، خواسته‌ها یا ترجیحات خود و حتی زندگی‌ خود را ابراز کنیم.

هر یک از ما خویشتن خود را تولید و ارائه می‌کند. همه عبادت می‌کنند، عبادتِ خویشتن. به این دلیل است که می‌گویم شعائر‌ نوعی اجتماع بدون ارتباطات ایجاد می‌کنند، اما برعکس، چیزی که امروزه وجود دارد، ارتباطات بدون اجتماع است. ما پیوسته میهمانی‌های کمتری در اجتماع خود داریم.

هر یک از ما مشغول بزرگ‌داشت خویشتن است. باید خود را از این ایده آزاد کنیم که منشأ همه‌ی خوشنودی‌ها ارضای خواسته‌هاست. تنها جامعه‌ی مصرفی است که به ارضای خواسته‌ها گرایش دارد. میهمانی‌ها تنها برای ارضای فرد نیستند. در یک بازی دسته‌جمعی فرد در پی ارضای خواسته‌های خود نیست.

برعکس، او مملو از شوق اجرای قوانین است. منظورم این نیست که باید به گذشته بازگردیم. برعکس. ادعای من این است که باید شکل‌های جدیدی از عمل و تعامل جمعی بیافرینیم که از منیّت، خواسته و مصرف فراتر باشد و اجتماع ایجاد کند. کتاب من درباره‌ی جوامع آینده است.

ما فراموش کرده‌ایم که اجتماع منبع شادمانی است. آزادی می‌تواند از دیدگاه فردی تعریف می‌شود. فرایهایت (Freiheit) ، کلمه‌ی آلمانی معادل «آزادی»، در اصل به معنای «با دوستان بودن» است. «آزادی» و «دوست» از ریشه‌ای مشترک هستند. آزادی جلوه‌ی یک رابطه‌ی کامل است. بنابراین، باید آزادی را از دیدگاه اجتماع نیز بازتعریف کنیم.

بحران ناشی از ویروس کرونا شعائر‌ را به طور کامل از میان برده است. حتی دست دادن هم ممنوع شده است. فاصله‌ی اجتماعی نزدیکیِ جسمانی را از میان می‌برد. همه‌گیری جامعه‌ای قرنطینه‌شده را به وجود آورده که در آن تجربه‌ی اجتماع کاملاً از دست رفته است.

به علت وجود ارتباطات دیجیتال، ما به ارتباطات خود ادامه می‌دهیم اما بدون تجربه‌ی جامعه که منبع خوشحالی ماست. این ویروس مردم را منزوی می‌کند. باعث تجمع تنهایی و انزوایی می‌شود که در هر حال بر جامعه حاکم بوده است. کره‌ای‌ها افسردگی را نتیجه‌ی همه‌گیری می‌دانند. ویروس ناپدید شدن شعائر‌ را کامل می‌کند. سخت می‌توانم تصور کنم که بعد از این همه‌گیری، دوباره آنها را احیاء کنیم.