فروش اقساطی سهام، سازوکاری مناسب برای همه اقشار جامعه

به گزارش بیدنا به نقل از روابط عمومی “وبانک”، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی یرئیس هیئت مدیره بورس اوراق بهادار تهران در گفتگوی اختصاصی با «ماهنامه بورس» تشریح کرد: طرح فروش اقساطی سهام، طی یک سال اخیر و با حضور گسترده‌تر مردم در بازار سرمایه، موردتوجه برخی از کارشناسان و دست‌اندرکاران بازار سرمایه قرار گرفت.

در این روش افراد با هر میزان و درجه‌ای از توان مالی می‌توانند اقدام به خرید اقساطی سهام کرده و در مقابل خود سهم را وثیقه و تضمین پرداخت اقساط قرار دهند.

با توجه به روند تورم در اقتصاد ایران و لزوم توجه به همه اقشار جامعه در فرایند افزایش ارزش دارایی‌ها ازجمله رشد قیمت سهام، به نظر می‌رسد اجرای این طرح در وضعیت فعلی می‌تواند توجه متقاضیان زیادی را جلب کند.

آنچه طی ماه‌های اخیر از سوی برخی کارشناسان در این طرح مورد توجه قرار گرفت، موضوع نرخ سود بود. به عقیده آن‌ها نرخ سود تعیین‌شده طبیعتاً باید برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری و خرید اقساطی دارند توجیه داشته باشد.

علاوه بر این، روش انجام طرح ازجمله قالب قرارداد قابل تنظیم فی‌مابین فروشنده، خریدار، کارگزار و نحوه اختصاص کفایت سرمایه در این طرح نیز از جمله مواردی است که نیاز به طراحی دارد.

باهدف بررسی هر چه بیشتر ویژگی‌ها، مزایا و همچنین زوایای حقوقی این طرح با دکتر امیر تقی‌خان تجریشی رئیس هیئت مدیره بورس اوراق بهادار تهران مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی که به‌تازگی همراه کارشناسان این شرکت طرحی را در همین قالب یعنی فروش اقساطی سهام نماد «وبانک» پیشنهاد داده است، گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

اخیراً شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی، طرحی را در قالب فروش اقساطی سهام این شرکت تهیه کرده استاید. این روش از نظر اجرایی ساختاری متفاوت از روش‌های معمول فروش سهام که تاکنون در بازار سرمایه مورد استفاده قرار گرفته است، دارد. لطفاً ابتدا برای آشنایی بیشتر مخاطبان «ماهنامه بورس»، مختصری از ساختار اجرایی کلی این طرح و مزایای آن شرح دهید.

همان‌طور که می‌دانید روش‌های متعددی وجود دارد که می‌توان افراد جامعه را از طریق آن‌ها به سمت سهامداری و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه سوق داد که فروش اقساطی سهام یکی از این روش‌ها است.

در طرحی که شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی پیشنهاد داده استشده است، فرایند فروش برای چهار گروه هدف شامل سه کلاس برای اشخاص حقیقی و یک کلاس برای اشخاص حقوقی تنظیم شده است که البته تمرکز طرح بیشتر بر سه گروه اول و پوشش طیف گسترده­تری از اشخاص حقیقی است. در قالب نخست یعنی A، سهام قابل‌فروش تا سقف ارزش ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود که بیش از ۷۰ درصد مبلغ خرید به صورت قسطی و با نرخ سود ۱۰ درصد در نظر گرفته شده است که از طریق شعب بانک در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. اقساط این روش رقم پایینی دارد و از این منظر برای قشر کم‌درآمد بسیار مناسب است، بخصوص که بازپرداخت اقساط آن ۵ ساله تعیین شده است. همچنین افراد می‌توانند بخشی از این اقساط را از محل دریافت سود نقدی پرداخت نمایند.

آیا بانک مشخصی پیشنهاد می‌شود؟

این سهام می‌تواند از طریق شعب همه بانک‌ها خریداری شود. بخصوص شعب بانک ملی ایران که به عنوان متولی اصلی عرضه سهام شرکت سرمایه‌گذاری توسعه ملی است.

قراردادی که بین خریدار و فروشنده سهام منعقد می‌شود، در چه قالبی تنظیم خواهد شد؟

این قرارداد، همانند قراردادی است که با کارگزاری‌ها برای خرید اعتباری سهام منعقد می‌شود. بر اساس این قرارداد اگر خریدار نتواند اقساط را در زمان مقرر پرداخت کند، سهم موردنظر که به‌عنوان وثیقه در نظر گرفته شده است، توسط بانک برای فروش گذاشته شده و اقساط از طریق فروش سهام کسر می‌شود.

در ابتدای گفت‌وگو به سه ساختار کلی این طرح اشاره کردید. موارد بعدی در چه قالبی پیش‌بینی شده است؟

در ساختار دوم که به‌عنوان کلاس B نامیده شده است، تا سقف یک میلیون سهم معادل حدود یک میلیارد تومان به صورت اقساطی به متقاضیان ارائه می‌شود. در این روش نرخ بهره از ۱۰ درصد به ۱۵ درصد افزایش داده شده و مدت بازپرداخت نیز از ۵ سال به ۴ سال تقلیل خواهد یافت.

در روش سوم که کلاس C نامیده می‌شود، فروش تا سقف ۵ میلیارد تومان که پرداخت ۵۰ درصد به صورت نقدی و اقساط با نرخ بهره ۱۸ درصد به متقاضیان ارائه می­شود ضمن اینکه بازپرداخت آن به ۳ سال تقلیل داده شده است.

آیا امکان اضافه شدن شرایط خرید اقساطی خارج از این ۳ قالب وجود دارد؟

در طرح پیشنهادی ما به نظر می­رسد ۳ گروه کافی است و بهتر است تلاش می­کنیم که آن را بیشتر و پیچیده نکنیم.

طبق گفته‌های شما، شرایط دریافت اقساط با توجه به توان مالی اقشار مختلف جامعه طراحی شده است، به‌جز این ویژگی، این طرح چه تأثیر مثبتی در فرایند توسعه فرهنگ سهامداری دارد؟

با فروش اقساطی سهام، افراد جامعه خرید سهام و سهامدار ماندن را به‌خوبی و به‌درستی آموزش می‌بینند. در این روش لزومی وجود ندارد همه افراد همانند معامله‌گران حرفه‌ای بازار، هر روز و هر لحظه روند قیمت‌ها را دنبال کرده و تابلوی بورس را به‌صورت لحظه‌ای مشاهده کنند.

باید بپذیریم افراد جامعه، هرکدام تخصص و وظایفی دارند که باید در طول روز توجه و توان خود را بر روی حرفه اصلی خود متمرکز کنند و نباید آن‌طور که در جریان فروش سهام صندوق دارا رخ داد، به دلیل ارزیابی لحظه‌ای بازار سهام، مشغله بیشتری برای آنان ایجاد شود.

در حال حاضر اگر یک نفر از افراد خانواده سهام صندوق دارا و یا سهام دیگری را در بازار خریده باشد، کل خانواده هر روز روند قیمت آن سهم را ارزیابی و پیگیری می‌کنند که این به‌هیچ‌وجه به صلاح آن‌ها و وظیفه اصلی‌شان نیست.

اما در روش فروش اقساطی سهام، وقتی برای مثال یک سهامدار، سهام «وبانک» را به‌صورت اقساط خریداری می‌کند، به ارزیابی و پیگیری لحظه‌ای قیمت آن نیازی ندارد. در این روش وجوهی که فرد باید به‌عنوان اقساط پرداخت کند کاملاً مشخص است و فرد از قبل می‌داند در زمان‌های معین‌شده چه رقمی را باید واریز کند. از سوی دیگر با توجه به روند نرخ تورم در اقتصاد کشور این اطمینان وجود دارد که خریدار در هر صورت سودی منطقی را به دست آورد.

در این روش هم مردم سهامدار شده و هم شناوری سهم بالاتر می‌رود ضمن آنکه مردم عادت می­کنند بدون استرس و خریدوفروش مکرر، در بلندمدت سود بیشتری کسب کرده و وقتشان هم تلف نمی‌شود.

مزیت این روش در مقایسه با عرضه سهام دولت در قالب صندوق‌های ETF چیست؟

برخلاف عرضه‌های دولتی در قالب صندوق­های  ETFکه به دلیل بالا بودن عرضه و پایین بودن قیمت‌ها، امکان عرضه سهام به‌راحتی وجود ندارد، در این روش می‌توان همیشه و در همه حال سهام شرکت‌ها را به فروش رساند.

در فروش اقساطی سهام، به جای آنکه سهام را مشمول تخفیف کنیم، از روش‌های دیگری همچون فروش به‌صورت اقساطی با بهره کم می‌توان افراد را ترغیب به خرید کرد. در این روش نیازی نیست تا همانند فروش سهام دولتی و آن‌طور که در جریان صندوق‌های دارا اتفاق افتاد، برای فروش سهام و ترغیب مردم به خرید سهام، سهم موردنظر را با قیمت‌های پایین‌تر عرضه کرد.

به عقیده من، اصولاً افراد نباید به ارزان خریدن سهم عادت کنند. این شرکت‌ها بسیار خوب و با بازدهی بالا هستند و دلیلی وجود ندارد که برای ترغیب افراد سهم را همانند یک کالای بی‌کیفیت، با تخفیف به افراد فروخته و به‌نوعی آن‌ها را به حراج بگذاریم.

در این روش می‌توان اطلاعات جامعی از سهامداران شرکت به دست آورد و ساختار و ویژگی‌های سهامداران را با توجه به میزان خرید، اقساط و روشی که در هر یک از کلاس‌های A، B و C انتخاب کرده‌اند، طبقه‌بندی کرده و به‌نوعی اطلاعات خوبی از سهامداران، ویژگی‌ها و طبقه آن‌ها به دست آورد. این امر امکان انجام مطالعات رفتاری سهامداران و پیش‌بینی وقایع و روند پیش‌روی بازار را در هر سهم شفاف‌تر خواهد کرد.

چه سهم‌هایی قابلیت فروش از طریق فروش اقساطی سهام رادارند؟

تمامی سازمان‌هایی که باید طبق ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید، سهامشان را در بورس عرضه کنند ازجمله بانک‌ها، می‌توانند از این طریق دارایی‌های خود را از طریق فروش اقساطی سهام، در بورس به فروش برسانند.

رشد تورم در کشور، جذابیت دریافت تسهیلات از سیستم بانکی را افزایش داده است. اگر همین امروز این طرح اجرا شود، آیا تا پایان پرداخت اقساط و آزاد شدن سهم جهت فروش، این جذابیت حفظ خواهد شد؟

واقعیت امر این است که هرچه مدت‌زمان حضور سرمایه‌گذاری در بورس طولانی‌تر باشد، احتمال اینکه سرمایه‌گذاران به علت تورم سود کنند، بیشتر می‌شود.

اطلاعات آماری نیز نشان می‌دهد هر چه مدت ماندگاری افراد در بازار سهام بیشتر باشد احتمال اینکه بازار سرمایه از سایر بازارها ازجمله خودرو، ملک، طلا و ارز سودآوری بیشتری داشته باشد، افزایش می‌یابد.

در حال حاضر به دلیل تورم، افراد مشمول گروه A و با سرمایه­های کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان عمدتاً امکان سرمایه‌گذاری در بسیاری از بازارها را ندارند، اما با طرح دریافت اقساطی سهام به این افراد فرصت داده می‌شود با یک سودآوری منطقی، ماهانه دارایی خود را در بورس سرمایه‌گذاری کنند.

در حال حاضر اقشار کم‌درآمد به دلیل تورم، هیچ گزینه بهتری از خرید سهام در بورس آن‌هم به‌صورت اقساط ندارند ضمن اینکه در این روش با نرخ بهره ۱۰ درصدی و روند مورد انتظار تورم، قطعاً تا پایان دوران بازپرداخت اقساط سود خواهند کرد.

ما باید شرایطی را فراهم کنیم که اقشار ضعیف جامعه نیز از رشد ارزش دارایی‌ها در کشور منتفع شوند. شخصی که نقدینگی ندارد و امکان دریافت اعتبار و تسهیلات نیز برای او فراهم نیست، برای آنکه یک سرمایه‌گذاری حداقلی داشته باشد، با همان پول محدود خود، سهم‌های ارزان‌قیمت غیر بنیادی را خریداری می‌کند که ممکن است به‌هیچ‌وجه توجیه نداشته باشد و حتی ریسک زیادی نیز متوجه دارایی‌اش شود.

اما در روش فروش اقساطی سهام، همین فرد می‌تواند یک سهم بنیادی را طی ۵ سال خریداری کرده و در طول این مدت نیز از مزایای دیگر سهامداری از جمله افزایش قیمت سهام، سود سالانه و افزایش سرمایه بهره ببرد.

در فروش اقساطی سهام، برخلاف سهام عدالت که تا چندی پیش دارندگان آن اطلاعی از ماهیت این نوع سهام و ارزش آن نداشتند، افراد از روز اول به بانک مراجعه کرده و می‌دانند چه سهمی را، به چه میزان و با چه قیمتی خریداری کرده‌اند و دقیقاً از زمان اتمام دوره بازپرداخت اقساط و آزادسازی سهام نیز اطلاع دقیق خواهند داشت.

ارائه تضامین یکی از شروط سخت برای خریداران اقساطی است. در این روش با توجه به اینکه سهم خود به‌عنوان وثیقه در نظر گرفته می‌شود تا چه حد می‌تواند مفید باشد؟

بله دقیقاً در این روش تضمین راحت‌تر است چراکه خود سهم وثیقه خواهد شد.

آیا تجربه‌ای از فروش اقساطی سهام در دنیا وجود دارد؟

قطعاً این روش، روش جدیدی در دنیا نیست ضمن اینکه ما در بازار سرمایه ایران نیز پیش‌ازاین خرید اعتباری از طریق کارگزاران را که شباهت به این روش دارد داشته‌ایم.

برای اجرای طرح فروش اقساطی سهام، چه زیرساختارهایی نیاز است؟

همه زیرساخت‌ها آماده است تنها موردی که باید مورد توجه قرار گیرد، لزوم عدم درگیر کردن کفایت سرمایه کارگزاری‌ها است.

قالب قرارداد فروش اقساطی سهام، همانند قرارداد ارائه اعتبار خرید سهام از سوی کارگزاری‌ها است اما لازم است در روش فروش اقساطی سهام از کفایت سرمایه بانک استفاده شود نه کارگزاری. نباید در این روش ریسک کارگزاری را بالا ببریم چون بانک متولی اصلی طرح و مسئول فروش سهام است و نباید کارگزاری درگیر آن شود چراکه هم ریسک بالایی برای کارگزاران دارد و هم ‌توان کارگزاری‌ها از لحاظ کفایت سرمایه در این حد نخواهد بود.

بنابراین موارد و نکته‌های این‌چنینی باید از قبل دیده شود؟

بله. موارد حقوقی ازجمله این مورد، وجود دارد اما موارد خیلی پیچیده و سختی نیستند و نباید این موارد و بررسی و تعین تکلیف آن‌ها باعث شود تا کل طرح در جریان عبور از فرایند بروکراسی اداری، دچار وقفه شود.

اگر همین امروز موافقت اجرای طرح دریافت شود، اجرایی‌شدن آن چقدر ‌زمان خواهد برد؟

این موضوع به بانک­های مربوطه و وزارت اقتصاد بستگی دارد. برای مثال اگر بانک ملیبانکی به این نتیجه برسد که قصد اجرای این روش را دارد و وزارت اقتصاد مجوزها را ارائه و از آن حمایت کند قطعاً طی کمتر از یک ماه فرایند اجرایی آن آغاز خواهد شد.

آیا طرحی که گروه توسعه ملی برای اجرا ارائه داده استارائه شده ، تصویب شده است؟

هنوز تصویب نشده است. البته اصل زحمت و بار اصلی اجرای این طرح بر دوش بانک ملی ها است. همچنین علاوه بر بانک ملی ها که باید شعب خود را تجهیز کند، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز باید زمینه وثیقه شدن سهام را فراهم کند و سازمان بورس و شرکت بورس نیز باید راهکار مناسب برای آنکه کفایت سرمایه کارگزاری درگیر این روش نشود، پیشنهادات خود را ارائه دهند.

سیستم بانکی و هر سازمان دیگری که از این روش اقدام به فروش سهام کند، خود چه منفعتی کسب خواهد کرد؟

نهادهای اقتصادی با فروش دارایی خود از این طریق، سود شناسایی می‌کنند و می‌توانند با منابعی که به دست می‌آورند، پروژه‌های دیگری را آغاز کنند. نکته مثبت دیگر این است که جریان وجه نقد مثبت در طول زمان برای متولی اصلی طرح که در این جا بانک است ایجاد می‌شود و او می‌تواند پروژه‌های بیشتری را برنامه‌ریزی کند.

علاوه بر این، در روش فروش اقساطی سهام این شائبه که دارایی‌ها به فروش رسیده و سال بعد که دولت جدید بر روی کار می‌آید هیچ پولی نخواهد داشت به وجود نخواهد آمد. وقتی یک سهم امروز با روش اقساطی با دوره بازپرداخت ۵ ساله به فروش برسد، ۴ سال بازپرداخت اقساط آن در دولت بعدی واریز خواهد شد؛ بنابراین ذی‌نفع بودن دولت بعدی هم در این طرح دیده خواهد شد.

در یک کلام می‌توان گفت که فروش اقساطی سهام، هم برای مردم، دولت فعلی، دولت بعدی و بازار سرمایه مثبت است و هم فرهنگ سهامداری را در مقابل توسعه فرهنگ سفته‌بازی، فارغ از نکات مثبت و منفی آن، توسعه می‌دهد ضمن آنکه مدیریت زمان مردم را نیز بهتر می‌کند.

آیا ممکن است وسوسه دارندگان سهام برای ورود به معاملات وکالتی در این روش زیاد شود؟

این وسوسه در مورد همه سهم‌ها و یا هر نوع دارایی دیگری ممکن است اتفاق بیافتد و مانند همه آن‌ها در این روش نیز خریدوفروش وکالتی، برای خریدار ریسک زیادی دارد چراکه در قرارداد فروش اقساطی سهام، نوشته می‌شود که این سهم غیرقابل واگذاری است. به‌طورکلی مواردی همچون فروش وکالتی نمی‌تواند جلوی اجرای روش‌های جدید و استفاده از ابزارهای مالی جدید را در بازار بگیرد.

آیا این سرمایه‌گذاری، یک سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مانند خرید سهام ETF ها است یا روش مستقیم محسوب می‌شود؟

روش آن مستقیم است اما مستقیمی که سهامداران، روزانه و لحظه‌ای نیاز به پیگیری بازار ندارند.

و به‌عنوان سؤال پایانی، چقدر به موفقیت‌آمیز بودن طرح فروش اقساطی و استقبال مردم از آن امیدوار هستید؟

خوشبختانه طی یک سال اخیر، تعداد زیادی از مردم به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم وارد بازار سرمایه شده و با آن آشنا شده‌اند. برخی معتقدند وقتی یک شخص قصد یادگرفتن شنا را داشته باشد، به‌جای آنکه ساعت‌ها دوره آموزشی تئوریک داشته باشد، باید در آب بیافتد تا شنا کردن را به خوبی یاد بگیرد. در این خصوص مردم از اقشار مختلف کشور، طی این مدت به‌نوعی وارد بازار سرمایه شدند که این امر به‌طورکلی، اتفاق مثبتی است.

از سوی دیگر تجربه نشان می‌دهد بازار سرمایه از تمامی بازارها بازدهی بیشتری دارد و بسیار تأکید شده که اگر افراد پول مازاد خود را وارد این بازار کنند طی مدت‌زمان طولانی، سودآوری بیشتری نسبت به دیگر بازارها خواهند داشت. آمارها نشان می‌دهد تمام کسانی که در اوج‌های قبل بازار سرمایه، اگر به میزان کافی در بازار می‌ماندند، قطعا سودی بیشتر از بازارهایی چون ارز و مسکن و طلا نصیبشان می­شد. بنابراین در این روش نیز چون سرمایه‌گذاری بلندمدت است قطعاً برای اقشار مختلف جذابیت خواهد داشت.

ازاین‌رو انتظار می‌رود نخست به دلیل آشنا بودن طیف زیادی از افراد جامعه با بازار سرمایه طی این مدت و از سوی دیگر به دلیل بالا بودن بازدهی سرمایه‌گذاری بلندمدت در بورس و درنهایت فروش اقساطی بر اساس نرخ مناسب بهره اقساط و سود قابل انتظار معقول، افراد زیادی از طریق آن در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کنند.