بازار روغن‌نباتی در مسیر رشد
به گزارش بیدنا به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، تولید روغن علاوه بر جنبه مصرفی آن در بین صنایع غذایی، به دلیل رابطه پسین و پیشین با صنایع دیگر از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار است. صنعت روغن‌کشی و تصفیه روغن با دریافت بخش بزرگی از محصولات کشاورزی، روغن‌نباتی تولید می‌کند که از این محصول در صنایع غذایی و از پسماند این صنعت در بخش دام و طیور استفاده می‌شود.
در میان روغن‌های خوراکی، روغن‌نباتی یکی از مهم‌ترین مواد مورد استفاده در پخت‌وپز است که میزان کاربرد روزانه آن در سطح جهان بسیار بالاست، به همین دلیل، صنعت روغن‌نباتی یکی از صنایع مهم دنیای امروز محسوب می‌شود. روغن‌های نباتی در صنایع غذایی بسیار پرکاربرد هستند و علاوه بر آن در صنایع دیگری مانند تولید صابون، پودرهای شوینده و محصولات بهداشتی استفاده می‌شوند، اما باید گفت مصرف اصلی روغن‌نباتی در مواد غذایی است؛ به ویژه در سال‌های اخیر با توجه به اهمیت سلامت غذایی، مصرف روغن‌های نباتی اولویت پیدا کرده است.
صنعت روغن‌نباتی در جهان
تخمین زده می‌شود بازار جهانی روغن‌خوراکی با نرخ رشد مرکب ۵۷/ ۳درصد تا سال ۲۰۲۵ رشد کند و از ارزش بازار ۸/ ۹۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ به ۵/ ۱۱۹میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ برسد و مناطق در حال توسعه جهان به رشد بازار روغن‌نباتی در دوره پیش‌بینی‌شده کمک کنند. از جمله عوامل تاثیرگذار بر رشد صنعت روغن‌نباتی، رشد جمعیت، بالاتر رفتن آگاهی‌های پزشکی مردم و اهمیت دادن به رژیم غذایی خواهد بود.
پیش‌بینی می‌شود افزایش اهمیت روغن گیاهی به‌عنوان عنصری که خطر ابتلا به اختلالات قلبی- عروقی را کاهش می‌دهد، محرک رشد مطلوبی خواهد بود. علاوه بر این، افزایش محبوبیت اسیدچرب امگا۳ به‌عنوان ماده مغذی در صنایع غذایی به دلیل خاصیت ضدالتهابی استثنایی پیش‌بینی می‌شود که منجر به افزایش روغن تولیدشده از دانه‌های سویا، کلزا و بذر کتان شود، همچنین نوسانات رژیم‌های غذایی همراه با سبک زندگی پرتحرک در میان اغلب مردم، اولویت مصرف‌کننده را تغییر داده و تقاضای روغن آفتابگردان را برای پخت و پز افزایش دهد. از طرفی پیش‌بینی می‌شود افزایش تعداد هتل‌ها و رستوران‌های زنجیره‌ای در کشورهای در حال توسعه از جمله چین و هند و توجه دولت‌ها به سیاست‌های حمایتی با هدف بهبود زیرساخت‌های شهر، باعث افزایش کاربرد روغن‌های خوراکی شود. اندونزی، مالزی و هند از تولید‌کنندگان اصلی روغن خوراکی به‌ویژه روغن پالم در دنیا هستند که تقریبا ۸۰درصد تولید خود را صادر می‌کنند و چین، آمریکا و هند از بزرگ‌ترین واردکنندگان روغن‌نباتی در جهان هستند. ایران نیز رتبه ۳۲ واردات و رتبه ۸۷ صادرات را در جهان دارد. طبق آمار منتشره OECD-FAO تخمین زده می‌شود که سرانه مصرف روغن‌نباتی در بازه زمانی ۲۰۲۸-۲۰۱۹ با نرخ ۹/ ۰درصد در سال رشد کند که نسبت به رشد ۲درصد در بازه زمانی ۲۰۰۹-۲۰۱۸ کمتر است. پس از چین، هند دومین مصرف‌کننده بزرگ است و وارد‌کننده شماره یک روغن‌نباتی در سطح بین‌المللی محسوب و پیش‌بینی می‌شود این کشور با نرخ رشد ۱/ ۳درصد در سال، سرانه مصرف بالای روغن‌نباتی را حفظ کند و تا پایان سال ۲۰۲۸ به ۱۵کیلوگرم سرانه مصرف برسد. میزان مصرف سرانه روغن‌نباتی در چین حدود ۳۰ کیلوگرم و در برزیل حدود ۲۴کیلوگرم و برای کشورهای در حال توسعه، سرانه مصرف روغن‌نباتی با نرخ رشد ۴/ ۰درصد در سال ۲۷کیلوگرم پیش‌بینی شده است.
مقدار تولید روغن‌های نباتی براساس نوع روغن در دنیا
همان‌طور که در نمودار شماره یک مشاهده می‌شود، روغن پالم، روغن سویا و روغن کلزا بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند. در این بین تولید روغن آفتابگردان نسبت به انواع دیگر روغن‌ها طی سال‌های گذشته۱/ ۵ درصدی رشد داشته است و پس از آن تولید روغن سویا در جایگاه دوم با نرخ رشد مرکب ۳/ ۴ درصدی قرار دارد. روغن پالم به عنوان بزرگ‌ترین بخش تولید روغن‌های خوراکی بین سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۲ نرخ رشد ۷/ ۳درصدی داشته است. درخصوصمصرف روغن خوراکی به تفکیک نوع روغن در دنیابا توجه به نمودار شماره ۲ روغن پالم با میانگین ۸/ ۳۴ درصد در سال‌های گذشته بیشترین سهم از مصرف روغن را در دنیا به خود اختصاص داده است و پس از آن روغن سویا با ۳/ ۲۸درصد و روغن کلزا با ۹/ ۱۴درصد بیشترین سهم مصرف را در اختیار دارند. در سال‌های گذشته سهم مصرف روغن کلزا کاهش پیدا کرده و سهم مصرف روغن پالم و روغن سویا افزایش داشته است.
صنعت روغن‌نباتی در ایران
تا سال ۱۳۲۰ در ایران مصرف روغن‌نباتی رایج نبود و بیشتر از روغن حیوانی استفاده می‌شد. از این سال به بعد مصرف روغن‌نباتی به میزان بسیار کم رواج پیدا کرد. مصرف روغن حیوانی با تعدیل سرانه مصرف به‌تدریج کاهش یافته و روغن‌نباتی به سهولت جایگزین آن شد. روغن‌کشی از دانه‌های روغنی به وسیله چرخ‌های عصاری از قرن‌ها پیش به صورت سنتی در ایران مرسوم بود که بیشتر مصرف دارویی و شیمیایی داشت و در موارد خاص به عنوان یک ماده غذایی همراه با سایر مواد نظیر برنج و آرد و… مصرف می‌شد. ورود روغن‌نباتی به کشور از اواسط دهه ۳۰ هجری شمسی آغاز شد، با وجود نگرش منفی مردم نسبت به روغن‌نباتی که ناشی از دشواری تغییر عادت مصرف روغن حیوانی بود، این روغن به‌واسطه قیمت ارزان‌تر و بسته‌بندی بهتر و بهداشتی‌تر توانست در میان اقشار مختلف جامعه شهری جایگاه خود را پیدا کند و به‌تدریج مصرف روغن‌نباتی افزایش یافت. در ایران روغن‌نباتی به عنوان یکی از محصولات مهم مورد نیاز مردم مورد توجه قرار گرفته و سرانه مصرف روغن‌نباتی در کشور به‌تدریج افزایش یافته است. بر اساس آمار ارائه شده از سوی دفتر صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی وزارت صنعت، معدن و تجارت، آمار تولید روغن‌نباتی در سال‌های گذشته به شرح نمودار ۳ بوده است. طی سال‌های اخیر روند تولید و مصرف روغن‌های جامد و نیمه‌جامد کاهش داشته و در سبد خانوارهای ایرانی سهم مصرف روغن‌های مایع با افزایش همراه بوده است. با توجه به آمار منتشره در سال ۱۳۸۷ مقدار تولید روغن مایع ۳۵ درصد تولید روغن‌نباتی در کل کشور بوده که در سال ۱۳۹۷ این درصد به تقریبا ۶۲ درصد رسیده است. بیشترین سهم مصرف روغن در سال‌های اخیر در شرکت‌های تولید‌کننده، روغن خام آفتابگردان، روغن خام سویا، روغن پالم و روغن خام کلزا بوده که در این بین سهم مصرف روغن پالم با کاهش همراه بوده است. مصرف روغن پالم در تولید روغن در کشور در سال ۸۷ تقریبا ۴۵ درصد بوده که در سال ۱۳۹۷ میزان مصرف روغن پالم به ۲۳ رسیده است.
