تولید پودر نانوسیلیکا در همدان/ ظرفیتی برای جلوگیری از خام فروشی
استان همدان از مهمترین مناطق معدنی در زمینه کانی‌های فلزی به شمار می‌آید به طوری که به عنوان هشتمین استان معدنی کشور شناخته شده است.
سال‌های گذشته به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی و عدم توجه به این ثروت خدادادی، همدان نتوانسته از این نعمت استفاده کند، در حالی که با در اختیار داشتن بزرگترین ذخایر سیلیس آذرین و فلدسپات به عنوان قطب اصلی این کانی معرفی شده است.
ذخایر سیلیس موجود در استان همدان به ویژه در شهرستان ملایر و همدان، می‌تواند یکی از گام‌های موثر برای توسعه استان باشد.
سیلیس ظرفیتی است که هنوز به طور کامل از آن استفاده نشده است، متاسفانه این ماده معدنی به راحتی به صورت خام و حداکثر دانه‌بندی شده از استان خارج می‌شود؛ جالب آنکه سود آن نیز نصیب مناطق دیگر می‌شود.
مسوولان استان بارها در جلسات اقتصادی به جلوگیری از خام‌فروشی این ماده معدنی تاکید و کمبود واحدهای مصرف‌کننده سیلیس در استان و از طرفی جذب سرمایه‌داران و سرمایه‌گذاری در خصوص واحدهای فرآوری و تولیدکننده محصولات مرتبط با سیلیس را مطرح کرده‌اند.
فاصله گرفتن از خام‌فروشی با هدف ارزآوری بیشتر می‌تواند کمک حال اقتصاد استان و کشور باشد در صورتی که بتوان برای به‌روزرسانی صنایع تلاش کرد.
از آنجا که خام‌فروشی یک نوع حراج ثروت ملی و آسیب به نسل‌های بعدی کشور محسوب می‌شود به طوری که با فروش منابع طبیعی به صورت خام ارزش افزوده این منابع نصیب دیگر کشور‌ها می‌شود، باید به کمک این صنایع و کشور آمد.
خام‌فروشی عملا سودی که باید عاید کشور شود را به دیگر کشور‌ها منتقل می‌کند در صورتی که اگر در زمینه صنایع تبدیلی توانمندی افزایش یابد می‌توان با ایجاد ارزش افزوده در کنار رونق تولید، اشتغالزایی در کشور را تقویت کرد.
باید برای فاصله گرفتن از معضل خام‌فروشی برنامه‌هایی تدوین کرد تا سرمایه‌گذاران داخلی نیز بتوانند با ایجاد ارزش افزوده درآمد خود را افزایش دهند و از طرف دیگر عامل ارزآوری بیشتر برای کشور شوند.
علم «نانوسیلیکا» می‌تواند تا حدودی از خام‌فروشی جلوگیری کند و ناجی توسعه استان باشد چراکه به هر میزان بتوانیم در حوزه معدن ارزش افزوده بیشتر ایجاد کنیم از خام‌فروشی فاصله گرفته‌ایم.
امروزه علم «نانوسیلیکا» در زمینه‌های مختلف پزشکی، دارویی، غذایی و کشاورزی کاربرد دارد و می‌تواند به نحوی از خام‌فروشی سیلیس در استان جلوگیری و ارزش افزوده فراوانی را به همراه داشته باشد.
در همین راستا با یوسف خزاییان تولیدکننده «نانو پودر سلیکا» در همدان به گفت‌وگو نشستیم، فردی که با همراهی همسرش به یک فناوری دست یافته که می‌تواند برای استان در حوزه سیلیس ارزآوری داشته باشد.
فارس: لطفا از «نانوسیلیکا» برایمان بگویید و اینکه چه کاربردی دارد؟
فناوری تولید نانوسیلیکا که بنده به همراه همسرم «اعظم رنجبران» به آن دست یافته‌ایم، در بسیاری از جاها کاربرد دارد و در واقع به عنوان نانو پودر مرجع، در بسیاری از صنایع قابل استفاده است.
برای مثال این فناوری در صنایع لاستیک تایر و قطعات لاستیکی، صنعت رنگ و پوشش، چسب، حفاری(سیمان حفاری‌ـ گل حفاری)، صنایع آرایشی و بهداشتی، صنعت ساختمان (بتن)، صنعت پلاستیک، صنعت کاغذ، صنعت غذایی، صنعت کامپوزیت، صنعت تصویربرداری از سلول‌های زیستی و دارورسانی و صنعت نفت و گاز کاربرد دارد.
فارس: کاربرد نانوسیلیکا در هر کدام از صنایع چیست؟
استفاده از نانوسلیکا به عنوان غلظت‌دهنده و ساینده در خمیردندان مورد توجه است، در صنعت تایر و لاستیک خودرو به عنوان افزایش مقاومت سایشی، افزایش استحکام(بهبود خاصیت مکانیکی)، کاهش مقاومت غلطشی، افزایش طول عمر و کاهش وزن لاستیک، کاهش مصرف سوخت و افزایش راندمان خودرو، جایگزین دوده در تولید تایر سبز و دوستدار محیط زیست به کار می‌رود.
در حال حاضر شرکت کویرتایر با استفاده از این فناوری به تولید لاستیک سبز اقدام و آن را جایگزین دوده کرده است؛ از آنجا که دوده مشکلات زیست‌محیطی دارد نانوسیلیکا باعث افزایش مقاومت لاستیک شده و طول عمر آن را بالا می‌برد. با استفاده از این فناوری تخریب‌پذیری لاستیک در طبیعت سریع‌تر است و مشکلات محیط زیستی و آلودگی کمتر خواهد بود.
نانوسیلیکا در صنعت رنگرزی به عنوان غلظت‌دهنده، مات‌کننده و عامل ضد ته‌نشینی و ضدرسوب محسوب می‌شود.
تغییر خواص سیال پایه (دانسیته، ویسکوزیته و پایداری حرارت)، خواص رئولوژیکی مطلوب، کنترل مطلوب ظرفیت صافاب، پایداری بسیار خوب سوسپانسیون، روانسازی خوب، قدرت ضدآلودگی بالا از جمله مزایای نانوسیلیکا در صنعت حفاری است.
پایداری در دمای بالا (دی‌اکسید سیلیسم و نقره) و پایداری در فشار بالا (دی اکسید سیلیسم و الماس) با استفاده از نانوسیلیس در صنعت نفت و گاز مطرح است.
افزایش مقاومت فشاری، کششی و خمشی، کاهش ترک‌های ناشی از هیدراتاسیون سیمان، دوام بهتر در مقابل آسیب‌های ناشی از سولفات‌ها و آب‌های اسیدی، کاهش تحرک یون‌های کلر و در نتیجه کاهش عمق نفوذ کلر در بتن به ویژه در نواحی سواحلی از مزایای استفاده از نانو ذرات سیلیس در بتن است.
فارس: برای استفاده از نانوسیلیکا در صنایع باید هزینه بالایی پرداخت؟
خیر به هیچ وجه، اتقاقاً از آنجا که قیمت مناسبی دارد اگر در مواد افزودنی صنایع استفاده شود، بهره‌وری بالایی را شاهد خواهیم بود و کارخانه‌ها به سود بهتری می‌رسند.
فارس: از بازار نانوسلیکا در جهان هم برایمان بگویید.
چند کشور دنیا این فناوری را دارند که می‌توان به شرکت‌های آلمانی و فرانسوی اشاره کرد؛ اخیراً شرکت‌های چینی نیز در تولید آن ورود کرده‌اند، تا جایی که اطلاع دارم شرکت هندی نمونه میکروسیلیس را تولید می‌کند اما از تولید نانوسیلیس در این کشور مطلع نیستم.
فارس: می‌توان برای تولیدات نانوسیلیس نسبت به دیگر موارد مشابه آن تفاوتی قائل شد؟
نانوسیلیس همدان را می‌توان محصولی باکیفیت دانست چراکه در دل این استان بهترین سیلیس‌های جهان وجود دارد، به نوعی تولید محصولی با کیفیت و قمیمت مناسب در جهان.
این سیلیس درصد خلوص بالایی دارد به طوری که آن را تا ۹۹.۹ درصد رسانده‌ایم؛ اگر اندازه ذرات سیلیس زیر صد نانومتر باشد طبق سازمان استاندارد ملی ایران نانو محسوب می‌شود.
تولیدات ما تاییده و گواهینامه ستاد نانو را گرفته که زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فعال است؛ نانوسیلیکای تولید شده ما بین ۱۰ تا ۱۹ نانومتر است که بسیار فوق‌العاده بوده چون ذرات با کوچک شدن خاصیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند.
فارس: چطور شد به فکر این طرح افتادید؟
از آنجا که همسرم در حوزه علم و تکنولوژی نانو فعال بود و باید پایان‌نامه و تز دکترایش بر اساس این فناوری پیش می‌رفت تصمیم گرفتیم کار را در این حوزه آغاز کنیم.
در شهرستان اسدآباد وقتی واحد تولیدی‌ام بلااستفاده مانده بود تصمیم گرفتم آن را برای این منظور به کار بگیرم، اهل کرمانشاه هستم و فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر از دانشگاه ملی این استان، وقتی از سال ۹۰ برای سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی شرکتی به همدان آمدم در سال ۹۲ با همسرم به عنوان مسوول فنی این شرکت آشنا شدم. او اهل همدان است و در حال حاضر «PHD» شیمی دارد.
در آن سالها بود که به دلیل ضعف مدیریتی مجبور شدیم شرکت قبلی را تعطیل کنیم اما در سال ۹۴ جرقه راه‌اندازی شرکت نانو به ذهنم خطور کرد، درست زمانی که چهار سال از ازدواج ما می‌گذشت.
فارس : در حال حاضر زندگی خود را تنها از طریق تولید نانو اداره می‌کنید؟
بله، خوشبختانه زندگی خوبی هم داریم، شرکت ما نوپاست و چون به صورت نیمه‌صنعتی فعالیت می‌کند، درآمد آنچنان بالایی ندارد اما بد هم نیست که اگر بتوانیم به خوبی وارد بازار شویم و نیازها را شناسایی کنیم این کار توجیه اقتصادی بالایی خواهد داشت. شاید حداقل ارزش افزوده ۱۰ برابری نسبت به بسیاری از کالاهای دیگر داشته باشد.
همدان به دلیل قطب سیلیس بودن و نزدیکی به بازار، این محصول را با کیفیت و با قیمت پایین تولید می‌کند.
تولید سیلیس به عنوان مواد اولیه کیلویی ۳ هزار تومان است اما نانوسیلیکا فروش فوق‌العاده‌ای دارد و حداقل قیمت آن در ایران کیلویی ۵۰ هزار تومان است که می‌توان گفت ۲۰ تا ۳۰ برابر ارزش افزوده ایجاد می‌کند.
خوشبختانه ایران حمایت‌های خوبی از نانو دارد، مقام معظم رهبری توجه زیادی به موضوع فناوری و برون‌سازی داشته‌اند و ستاد نانو نیز ستاد ویژه‌ای برای این منظور است.
این ستاد حمایت‌های ویژه‌ای از نانو دارد و به همین خاطر سعی کرده‌ایم از ظرفیت موجود استفاده کنیم و در این راستا قدم برداریم.
وقتی پا به این عرصه گذاشتیم توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک علم و فناوری مشاوره‌هایی داشتیم تا چطور کار را پیش ببریم.
در حال حاضر ایران به واردات زیادی از نانوسیلیکا نیاز دارد که طبق آمار موجود بیش از ۵ هزار تن در سال است و این به معنای خروج ارزی فراوانی از کشور در حالی که ظرفیت تولید در استان بالاست.
امروزه بسیاری از شرکت‌ها نمایندگی‌های خود را از کشور ایران برده‌اند چون مشکل پرداخت دلار و مسائل بانکی مواجه وجود دارد و مدت زمان طولانی هم صرف این کار می‌شود.
به عنوان مثال وقتی شرکتی اعلام می‌کند ۱۰ تن نانوسیلیکا نیاز دارد چند ماه در نوبت می‌ماند و شاید یک سال هم طول بکشد که به دستش برسد در حالی که همدان به بازار صنعتی نزدیک است و خود قطب سیلیس است و می‌تواند بسیار سریع نیازهای کشور را در کمترین زمان ممکن و با بهترین قیمت تهیه کند.
وقتی شرکتی ایرانی، نانوسیلیکا را به کشور وارد می‌کند باید بهای آن را با یورو و دلار محاسبه کرد که هزینه چندین برابر خواهد شد و حتی تعرفه گمرکی و حمل و نقل بین‌المللی نیز مطرح است، قطعا رقابت برای این شرکت‌ها در کشور به صرفه است و از طرفی قیمت نانوسیلیکای شرکت ما بسیار پایین‌تر از قیمت‌های سایر جاهاست.
فارس: همدان چه حمایتی از طرح شما داشته است؟
ابتدا من و همسرم به همراه دوستم کار را جلو بردیم، مسوول بسیج علم و فناوری استان هم حمایت‌هایی از ما داشت، آقای ابراهیمی توانست ۳ میلیون تومان در اختیار ما قرار دهد تا بتوانیم بخشی از تجهیزات را خریداری کنیم، حتی تجهیزات هم بومی‌سازی شده که با تلاش ما و با استفاده از متخصصان داخلی ساخته شده که هیچ‌گونه خرج ارز صورت نگرفته و در واقع صفر تا صد تجهیزات ساخت داخل است.
بسیج علمی با کمک ۳ میلیون تومانی باعث شد به تولید آزمایشگاهی برسیم و پارک علم و فناوری نیز تسهیلاتی در اختیار ما قرار داد که توانستیم شرکت را به نیمه‌صنعتی ارتقا دهیم و با توجه به حمایت‌هایی که شد گواهینامه نانومترا را گرفتیم.
حمایت‌هایی نظیر مشاوره‌های مدیریتی و معافیت‌های مالیاتی و… توانست کار ما را جلو ببرد که شاید هر شرکتی آن را در اختیار نداشته باشد.
فارس: استقابل از نانوسیلیکا در کشور چطور بوده است؟
وقتی یک فناوری بسیار پیشرفته و هایتک است اکثر شرکت‌ها سعی می‌کنند به حالت روتین کار خود را ادامه دهند و استقبال چندانی نسبت به اینکه تغییری در مواد اولیه و خط تولید داشته باشند صورت نمی‌گیرد اما ما سعی کرده‌ایم از طریق مشاوره‌ها و ارائه نمونه‌های رایگان بازار را گسترش دهیم.
فارس: آیا شرکت‌ها متقاضی تولید شما هستند؟
بله شرکت «کویر تایر»، شرکت خمیردندان‌سازی «پاکسان» و شرکت « بتن ساز» نمونه‌هایی از این شرکت‌ها هستند.
فارس: به دنبال بازار خارجی چه، رفته‌اید؟
اگر بخواهیم نیاز بازار را در نظر بگیریم تولید ما ۵۰۰ تن در سال است اما نیاز داخلی به بیش از ۵ هزار تن در سال می‌رسد و ظرفیت فوق‌العاده‌ای در ایران برای این کالا وجود دارد و به همین خاطر فعلا بازار خارجی را نگاه نکرده‌ایم و بازار داخلی مد نظر است.
فارس: در مورد معرفی طرح‌تان بگویید، آیا به سراغ شما آمده‌اند تا طرح را معرفی کنید؟
در کشور نشست‌هایی تحت این عنوان برگزار می‌شود و اعلام می‌کنند موادی را نیاز دارند، کالاهایی هم در این راستا از ما خواسته شده که تکنولوژی بالاتری داشته‌اند و متاسفانه امکان تولید آن وجود نداشته است.
البته از طریق شرکت نانو نیازهای شرکتهایی به ما ابلاغ می‌شود که ما نیز نمونه‌هایی را در اختیار آنها قرار داده‌ایم و استفاده هم کرده‌اند.
فارس: نظر شما در مورد جلوگیری از خام فروشی سیلیس با استفاده از فناوری نانوسیلیکا چیست؟
فناوری نانوسیلیکا فرایند را پیشرفته می‌کند، با تولید نانوسیلیس ارزش افزوده‌ای در استان ایجاد می‌کنیم که به نوعی از خام‌فروشی جلوگیری می‌شود اما در واقع تولید نانو در بسیاری از صنایع مواد اولیه به شمار می‌آید.
در حال حاضر سیلیس پس از کوبیدن و خرد شدن در همدان روانه بازار می‌شود درحالی که می‌توان از ظرفیت فناوری نانو استفاده کرد و ارزآوری بیشتری در استان شاهد بود.
معمولا خط تولیدی ساده‌ای در استان وجود دارد که سنگ سیلیس را می‌کوبند و بعد از دانه‌بندی و بسته‌بندی به کشورهای مختلف صادر می‌کنند که می‌توان جلوی این نوع صادرات را گرفت، هرچند به نوع کاربرد نیز باید توجه کرد اما متاسفانه در این زمینه آنچنان مطالعاتی صورت نگرفته است.
فارس: آیا سعی کرده‌اید شرکت‌ها را متقاعد به استفاده از این دانش کنید؟
جلساتی با بازار همدان داشتم و قرار شده جلساتی هم برگزار شود و دانش فنی به آنها فروخته شود تا ارزش افزوده بالاتری به دست آورند و با کمترین اصلاح فرم اولیه، راندمان بالایی کسب کنند.
فارس: با سازمان صنعت، معدن و تجارت هم ارتباط گرفته‌اید؟
با سازمان صمت آنچنان ارتباط نداشته‌ایم چون شرکت ما نیمه‌صنعتی است و به آن حدی نرسیده‌ایم که جواز تاسیس و بهره‌برداری بگیریم اما ارتباط ما به واسطه واحد صنعتی قبلی با این مجموعه همچنان وجود دارد.
فارس: چطور شد با بسیج آشنا شدید؟
از طریق اینترنت؛ تحقیقاتی که در حوزه فناوری داشتم باعث شد از طریق سرچ مطالبی با بسیج علمی آشنا شوم که از این طریق بعد با آقای ابراهیمی تماس گرفتم و ایشان مرا به دفترش دعوت کرد و وقتی طرحم را توضیح دادم اتفاقا مورد تایید هم قرار گرفت.
از طریق بسیج ابتدا کمک ۳ میلیون تومانی در سه قسط پرداخت شد که خوشبختانه آن زمان آنچنان تورم بالا نبود و توانستیم تجهیزاتی بخریم؛ خود ما هم سرمایه‌ای داشتیم و به این طریق تولید آزمایشگاهی را راه انداختیم و مجوزهایی گرفتیم؛ پارک علم و فناروی هم تسهیلاتی داد تا کار به را به ثمر برسانیم.
فارس: آیا طرح خود را در نمایشگاه‌ها معرفی کرده‌اید؟
چون در حوزه تجاری ضعیف عمل کرده‌ایم چندان وارد نمایشگاه‌ها نشده‌ایم اما در چند نمایشگاه همدان و یک نمایشگاه از طریق بسیج مهندسی در تهران شرکت کرده‌ام.
نمایشگاه تهران باعث شد توسط شرکت آب‌منطقه‌ای سفارش‌هایی بگیرم و چسبی را بر اساس فرمول نانو طراحی و برای آنها بفرستم.
چند شرکت به خصوص شرکت نفت، سیلیس را با کاربردهای خاصی لازم داشتند که اعلام نیاز شده و ما نیز در مرحله تحقیقات هستیم تا نتیجه را ارائه دهیم.
فارس: انتظاری از مسوولان دارید؟
هر جایی مراجعه کرده‌ایم خوشبختانه به هر نحوی سعی کرده‌اند حمایت‌هایی داشته باشند اما چندین مورد سفارش‌های گزافی گفتیم که به دلیل نپرداختن تسهیلات از سوی بانک‌ها کار خوابید.
وقتی نتوانستیم تسهیلاتی جذب کنیم متاسفانه مجبور شدیم سفارش‌ها را رد کنیم چون گاهی سفارش بالایی مانند ۲۰۰ تن می‌دادند که این مستلزم افزایش خط تولید و مواد اولیه بالا بود و ما آن را در اختیار نداشتیم.
هرگاه برای تسهیلات اقدام می‌کنیم با روند بسیار طولانی مواجه هستیم و به همین خاطر دیگر قید آن را می‌زدیم که امیدوارم کمی فرآیندهای بانکی کوتاه‌تر باشد.
قوانین خاصی برای گرفتن تسهیلات بود که ما را با مشکل مواجه می‌کرد، به این نحو که وقتی خط تولید داشتیم و مواد اولیه هم می‌توانستیم تولید کنیم و نهایت با انجام کار به محصول نهایی برسیم تا دست مشتری برسد به سرمایه در گردش نیاز بود اما آن را نمی‌توانستیم تامین کنیم.
به عنوان مثال طبق سامانه حمایت از تولید کالا می‌گفتند ۷۰ درصد مبلغ تسهیلات را باید تجهیزات بخریم و بعد ۳۰ درصد آن به عنوان سرمایه در گردش در اختیار ما قرار گیرد در حالی که این موضوع برای ما توجیه پذیر نبود چون تجهیزات داشتیم و چرا باید دستگاهی را می خریدم که احتیاجی نداریم.
گاهی هم تسهیلات با سودهایی بسیار بالا و بسیار سخت در اختیار ما قرار می‌گرفت و یا اینکه محل اجرای طرح که ملک است و سند ثبتی و ارزش قانونی دارد را قبول نمی‌کردند و می‌گفتند فقط سند شهری قبول می‌کنیم که این نیز مشکل جدی برای ما بود و باعث می‌شد بهره‌وری لازم را نداشته باشیم.
لازم می‌دانم که از رئیس پارک علم و فناوری همدان ، رئیس بسیج مهندسی همدان و رئیس بسیج علمی استان تشکر ویژه‌ای داشته باشم.
به گزارش فارس، از شروع فعالیت محققان ایرانی در زمینه نانوفناوری چندان نمی‌گذرد اما آمار نشان می‌دهد ایران در همین مدت کوتاه به یکی از جایگاه‌های برتر علم نانوی دنیا دست یافته و چه خوب می شود با حمایت از این علم به تولید و ثروت در کشور توجه زیادی داشته باشیم.
